पौष शुक्लपक्षको एकादशीलाई पुत्रदा एकादशी पनि भनिन्छ । सन्तान तथा छोराछोरी नभएकाहरु सबैले पुत्रदा एकादशीको भक्तिभावका साथ व्रत लिनु फलदायी हुने धार्मिक विश्वास रहे
को छ । पद्म पुराणका अनुसार सन्तान, सुख तथा आनन्द प्राप्तीको लागि पुत्रदा एकादशीको व्रत लिने गरिन्छ ।
धार्मिक मान्यता अनुसार प्राचिनकालमा भद्रावतीपुरी नगरमा राजा सुकेतुमानले राज्य सञ्चालन गर्दै आएका थिए । तर ती राजाका सन्तान भएका थिएनन् । राजा निःसन्तान भएका कारण राजपरिवार तथा प्रजामा चिन्ता थियो । राजा सुकेतुमानका बुवा समेत राजकाजको जिम्मेवारी सुम्पने उत्तराधिकारी वा सन्तान नभएका कारण तनावमा थिए । एक दिन राजा सुकेतुमान घोडा चढि जंगल जाने क्रममा घना जंगलभित्र पुगे ।
जंगलको धेरै भित्र पुगेका कारण उनलाई थकाई र तिर्खा लागेको लाग्यो । पानी पाइन्छकी भनि उनी जंगलको बीचमा पुगे । निकै पर उनले पानीको ताल देखे । त्यहाँ ऋषिमूनीहरु आश्रम बनाई वेदपाठ गरिरहेका थिए । घोडाबाट उत्रिएर राजा सुकेतुमानले तालको पानी पिएर तिर्खा मेटाई ऋषिमूनीहरुलाई प्रणाम गरे ।
राजाले ऋषिमूनीहरुलाई किन तपाईँहरु यस ठाउँमा आउँनुभएको र यो यज्ञ के को लागि गरिरहनुभएको छ भनि सोधे । ऋषिमूनीहरुले पुत्रदा एकादशी आउँनै लागेकोले यहाँ आएको जवाफ फर्काए । राजाले पनि पुत्रदा एकादशी र त्यसको फलबारे जानकारी गराउँनुहोस् भन्दा ऋषिमूनिहरुले सन्तान प्राप्तीको लागि पुत्रदा एकादशीको व्रत लिएको सबै वृतान्त जानकारी गराए । राजाले पनि आफ्नो सन्तान नभएको र व्रत लिने जानकारी ऋषिमूनीहरुलाई गराई विधिपूर्वक व्रत लिए । व्रतका प्रभावले उनलाई पुत्र प्राप्ति भएको पौराणिक मान्यता अनुसार आज पनि पुत्रदा एकादशी व्रत महत्वपूर्ण मानिन्छ ।
पुत्रदा एकादशीको व्रत लिनको लागी एकदिन अगाडी अर्थात दशमीकै दिनबाट लशुन प्याज तथा शाकाहारी भोजन ग्रहण गर्नुपर्छ । एकादशीका दिन सबेरै उठेर स्नान गरी शुद्ध भई व्रत बस्नु पर्दछ ।
यसदिन भगवान बिष्णुको बालगोपाल रुपको पूजा गर्ने गरिन्छ । बालगोपाल बिष्णुको प्रतिमा स्थापना गरी पञ्मामृतले स्नान गराई धुप, दिप, नैवेद्य सहितले पूजा गरिन्छ भने नरिवल, पान, सुपारी, ल्वाँङ र फलफूलहरु चढाइन्छ । एकादशीको भोलीपल्ट द्वादशीका दिन बिष्णु भगवानलाई अर्घ दिएर व्रत र पूजा समापन गरिन्छ ।
