हिन्दू धर्ममा हरेक सानो वा ठूला आयोजना वा कार्यक्रमको लागि विशेष रुपले मुहूर्तलाई देखिन्छ । शुभ मुहूर्त विना कुनै पनि महत्वपूर्ण काम गरिदैंन। यस्तो अवस्थामा हिन्दू धर्ममा मुहूर्तको विशेष महत्त्व छ। मान्छेहरु विवाह, जागिर, विदेश यात्रा, नयाँ वस्तु खरिद गर्न तथा पुरानो कुरा बेच्नका लागि समेत मुहूर्त निकाल्छन्। वास्तवमा यसको पछाडि यो सोच यो छ कि हरेक काम गर्नको लागि एक निश्चित समय हुन्छ र राम्रो मुहूर्तमा गर्नाले त्यो काम सफल हुन्छ ।
ज्योतिष शास्त्रमा बताइएको छ कि दिनको २४ घण्टामा ३० मुहूर्तहरु हुन्छन्। यी मुहूर्तमध्ये सूर्योदय अघिको दुई मुहूर्तहरू विशेष रहेका छन्। यी मध्ये एकलाई विष्णु मुहूर्त र अर्कोलाई ब्रह्म मुहूर्त भनिन्छ। हामी तपाईंलाई बताउँछौ कि ब्रह्म मुहूर्त भनेको के हो र ज्योतिषमा यसको महत्व के छ ?
एक दिन वा सूर्योदय देखिको २४ घण्टा अर्थात् अर्को दिनको सूर्योदय हुनुभन्दा अगाडिको ३० मुहूर्तमध्ये सबैभन्दा अन्तिम मुहूर्तलाई ब्रह्म मुहूर्त भनिन्छ। सामान्य भाषामा भन्ने हो भने बिहान सूर्योदय हुने समयभन्दा अगाडिको ४८ मिनेटको अवधि वा समयलाई ब्रह्म मुहूर्त भनिन्छ। उदाहरणको लागि यदि कुनै दिन सूर्योदय बिहान ५ बजेर १९ मिनेटमा छ भने बिहान ४:३० देखि ५:१८ सम्मको ४८ मिनेटको समयलाई ब्रह्म मुहूर्त भनिन्छ।
ज्योतिष शास्त्रका अनुसार यस मुहूर्तमा उठ्नेहरूको राम्रो बुद्धि, सामर्थ्य, सौन्दर्य र स्वास्थ्य लाभ हुन्छ। यस मुहूर्तको समयमा वातावरणमा अक्सिजनको स्तर सबै भन्दा राम्रो हुन्छ, त्यसैले यदि कोही व्यक्ति यो समयमा उठ्छ र व्यायाम गर्दछ भने उसको शरीरले शुद्ध अक्सिजनको फाइदा पाउनेछ। परिणाम स्वरूप फोक्सोको शक्ति बढ्छ। यसले रगत शुद्ध पार्ने जस्ता धेरै फाइदाहरू दिन्छ। हाम्रा ऋषिमुनिहरुले पनि यस समय उठ्नको लागि उत्तम हुन्छ भनेका छन्। यो समय बारेमा धर्मशास्त्रमा पनि वर्णन गरिएको छ।
ब्रह्मा मुहूर्तमा केहि कार्यहरू गर्न विशेष सल्लाह दिइन्छ। यसका धेरै फाइदाहरू छन्। ब्रह्म मुहूर्तमा संध्या वन्दन, प्रार्थना, ध्यान, र अध्ययनमा गर्नुपर्छ।
यस मुहूर्त वैदिक नियम अनुसार गरिने संध्या बन्दनको लागि सबैभन्दा उपयुक्त मानिन्छ। त्यसपछि ध्यान गर्नुहोस् र प्रार्थना गर्नुहोस्। जबकि विद्यार्थी वर्गले यस समयमा अध्ययन गर्नुपर्दछ। प्रत्येक दृष्टिकोणबाट यस समयलाई अध्ययनका लागि उत्तम मानिन्छ।
यद्यपि ब्रह्म मुहूर्तको समय धेरै कामका लागि उत्तम छ, तर केहि कार्यहरू यो मुहूर्तमा गर्नु हुँदैन। ज्योतिषी तथा धर्मशास्त्रका जानकारहरु भन्दछन् कि यस समयमा कुनै पनि नकारात्मक विचारलाई दिमागमा ल्याउनु हुँदैन। यस बाहेक यस समयमा बहस, कुराकानी, सम्भोग, निद्रा, खाना, यात्रा, कुनै किसिमको हल्ला जस्ता गतिविधिहरू पनि यस मुहूर्तका बेला गर्नुहुँदैन।
यस अवधिमा धेरै मानिस ठूलो स्वरमा आरती र पूजा विधि गर्छन्। केहीले हवन पनि गर्छन्, तर ज्योतिषमा यसलाई अनुपयुक्त मानिन्छ। विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि त्यसो गर्नाले तपाई आफैं र अरुलाई पनि जोखिममा पार्नुहुन्छ। सिख धर्ममा यसलाई अमृत भेलाको रूपमा लिइन्छ। भनिन्छ कि यो भगवान भक्ति को लागी उत्तम समय हो।
ब्रह्म मुहूर्तमा उठ्नु वैज्ञानिक दृष्टिकोणबाट पनि धेरै फाइदाजनक छ। यसले हाम्रो शरीरलाई स्वस्थ बनाउँछ। दिनभरि हरेक कामको लागि ऊर्जा र जोश आउंछ । यसले शरीरलाई शान्त र शुद्धिकृत गर्दछ।ब्रह्मा मुहूर्तमा वातावरणमा ४१ प्रतिशत अक्सिजन समावेश हुन्छ । वैज्ञानिक अनुसन्धानमा यो दावी गरिएको छ कि ब्रह्मा मुहूर्तमा वातावरण प्रदूषण रहित हुन्छ । यस समयमा हावामा अक्सिजन (प्राणवायु)को मात्रा सबैभन्दा अधिक हुन्छ। भनिन्छ कि ब्रह्म मुहूर्तको समयमा हावामा ४१ प्रतिशत अक्सिजन हुन्छ। यो फोक्सोको शुद्धिकरणका लागि धेरै फाइदाजनक हुन्छ। यति मात्र होइन, जब शुद्ध हावा शरीर भित्र जान्छ, तब मन, मस्तिष्क सबै स्वस्थ रहन्छ।
ब्रह्म मुहूर्त आयुर्वेदमा धेरै फाइदाजनक छ
आयुर्वेदमा ब्रह्म मुहूर्त लाभदायक भनिन्छ। यस अवधिमा उठेर व्यायाम गर्नाले शरीरमा संजीवनी शक्तिको ऊर्जा प्रवाह हुन्छ । यस समयमा बहेको हावालाई अमृत समान मानिन्छ।
आर्थिक दृष्टिकोणबाट ब्रह्म मुहूर्तका लाभहरू-
आर्थिक दृष्टिकोणबाट पनि ब्रह्म मुहूर्तको विशेष फाइदाहरू छन्। यस समयमा उठ्ने विद्यार्थीहरू परीक्षामा सफल हुन्छन् र उनीहरूको राम्रो भविष्य निर्माण हुन्छ। यसका साथै यस समयमा उठेर चिन्तन मनन गर्ने व्यापारीहरूले पनि कमाईबाट राम्रो फाइदा लिन सक्दछन्। यो समय हरेक व्यक्ति चाहे विद्यार्थी, काम गर्ने व्यक्ति, व्यापारी, रोगी व्यक्ति, आध्यात्मिक क्षेत्रमा उन्नति चाहने व्यक्ति, जीवन तत्वको रहस्य जान्न चाहने व्यक्ति हरेकका लागि यो समय धेरै उत्तम रहेको छ।
