शनि ग्रह उत्पत्तिको पौराणिक आख्यान

महर्षि  कश्यपको विवाह प्रजापति दक्षकी पुत्री अदितिसित भएको थियो, कश्यप र अदितिको छोराका रूपमा विवस्वान् (सूर्य)को जन्म भयो । सूर्यको विवाह त्वष्टा ऋषिकी छोरी सन्ध्यासित भयो । सूर्य र सन्ध्याको संयोगबाट दुईवटा छोरा वैवस्वत मनु र यमराज एवं एउटी छोरी यमुनाको जन्म भयो । सन्ध्या आफ्ना पति सूर्यको प्रचण्ड तापलाई सहन नसकेर जहिल्यै पनि सन्तप्त रहने गर्दथिन् । उनले छायालाई आफ्नै स्वरूपको बनाएर आफ्ना पतिको सेवासुश्रुषाको जिम्मा दिईन् र माइत गईन् । सन्ध्याका पिता त्वष्टालाई छोरीको यो व्यवहार मन परेन र उनले सन्ध्यालाई पतिकै घरमा बसी पतिको सेवासुश्रुषा र टहल गर्नुपर्ने सल्लाह दिए । उनले बुवाको आग्रहलाई मानिनन् । घोडा झैं जिद्दी भएर आफ्नो अवहेलना गरेको ठहर्याएकाले त्वष्टाले सन्ध्यालाई घोडा हुने श्राप दिए । पिताको श्राप पाएपछि सन्ध्या घोडीका रूपमा कुरु प्रदेशको जङ्गलमा विचरण गर्न थालिन् ।

यता सूर्य सन्ध्याको छायालाई नै सन्ध्या हो भन्ने ठानेर पत्नीवत् व्यवहार गर्न थाले । कालान्तरमा छायाको गर्भबाट पनि सावर्णि मनु र शनिश्चर नामका दुई भाइ छोराको जन्म भयो । छाया स्वभावतः आफूले जन्माएका दुबै छोरा सावर्णि मनु र शनिलाई बढी प्रेम गर्दथिन् । सबै बालबालिका सँगै खेल्ने उफ्रने गर्दथे । एक पटक यमराजले ख्यालठट्टामैं सौतेनी आमा छायालाई आफ्नो खुट्टा देखाए छन् । छायालाई यमराजको क्रियाकलाप मन परेन । उनी रिसाईन् र तैंले म आमालाई खुट्टो तेर्स्याएको हुनाले आजबाट लङ्गडो हुनु परोस् भनी श्राप दिईन् । श्रापबाट डराएका यमराज रुँदैरुँदै पिता सूर्यकहाँ पुगे । छोराको कुरो सुनी उनलाई आमाको श्रापबाट जोगिने उपाय बताएर उनी छायासित बालबालिकामा भेदभाव किन गरेको भनी जङ्गिए । सूर्यसित डराएर छायाले समस्त सत्यतथ्य बताइदिईन् । सन्ध्याको बेहोरा बल्ल सूर्यले चाल पाए । उनी क्रोधित हुँदै ससुराल पुगे । ससुरा त्वष्टाले सम्झाइबुझाई ज्वाइँलाई शान्त तुल्याए र हजुरको तेज सहन नसकेर सन्ध्याले यस्तो अपराध गरेको हो, अहिले उनी घोडीका रूपमा वनमा भौंतारिरहेकी छन् भनी बताए । उनको यस अपराधलाई माफ गर्नुहोस् र हजुरको तेजलाई काटछाँट गरी सहनयोग्य बनाउने अनुमति दिनुहोस् भनी त्वष्टाले सूर्यसँग आग्रह पनि गरे । अनुमति पाएपछि त्वष्टाले सूर्यको तेज उन्मीलन गरिदिए । त्वष्टाले सूर्यको तेजलाई खुर्किएर मिल्काएको अंशको प्रयोग गरी विश्वकर्माले सुदर्शन चक्र तैयार गरी भगवान् विष्णुलाई समर्पण गरे । सूर्यको अनुरोधमा त्वष्टाले सन्ध्याको श्राप फिर्ता लिएको हुँदा उनी पुनः रूपलावण्यले युक्त सुन्दर रूपमा फिर्ता आईन् । मनोहर रूपमा पुनर्जीवन पाएकी सन्ध्यालाई लिई सूर्य पुनः आफ्नो लोकमा आए । पछि सूर्य र सन्ध्याको मिलनबाट नासत्य र दस्र नाम गरेका अश्विनीकुमारहरूको जन्म भयो । यमराजको कठोर तपस्याबाट प्रसन्न भई महादेवले उनलाई पितृलोकको आधिपत्य प्रदान गर्नुभयो र धर्म/अधर्मको निर्णय गर्ने अधिकारसमेत दिनुभयो । यमुना पवित्र नदीका रूपमा पृथ्वीतलमा प्रवाहित भईन् । शनिश्चरले नवग्रहमण्डलमा स्थान सुरक्षित गरे ।

शनिलाई ग्रहको उपाधि
स्कन्द पुराणको काशी खण्डमा भएको वृत्तान्तबमोजिम छायापुत्र शनिले पिता भगवान् सूर्यसित प्रार्थना गरे - म यस्तो पद प्राप्त गर्न चाहन्छु, जुन पद आजसम्म कसैले प्राप्त गर्न सकेको छैन । हजुरको मण्डलभन्दा मेरो मण्डल सातगुना ठूलो होस् । देवता, असुर, दानव आदि कसैले पनि मेरो वेगको सामना गर्न नसकोस् । छोराको यस्तो उद्देश्य सुनेर सूर्यदेव असाध्यै प्रसन्न भए र उनलाई काशीमा गएर भगवान् महादेवको भक्तिआराधना गर्ने सल्लाह दिए । शनिले पिताको आज्ञानुसार महादेवको तपस्या गरे र शिवजी प्रसन्न हुनुभयो अनि शनिलाई शिवले ग्रहत्व प्रदान गरी नवग्रह मण्डलमा उच्च स्थान प्रदान गर्नुभयो ।

  • Astrologer Amrit Adhikari

धैरै पढिएको

  1. साप्ताहिक राशिफल २०८० वैशाख १० गतेदेखी १६ गते सम्म (Weekly horoscope Nepali of 23 to 29 April 2023)
  2. साप्ताहिक राशिफल २०८० वैशाख १७ गतेदेखी २३ गते सम्म (Weekly horoscope Nepali of 30 April to 6 May 2023)
  3. २०८० साल जेठ महिनाको मासिक राशिफल
  4. २०७९ को फागुन महिना तपाईंको राशिको लागि कस्तो रहला ? हेर्नुहोस् फागुन महिनाको मासिक राशिफल
  5. ग्रहगोचर अनुसार २०७९ को माघ महिना तपाईंको राशिको लागि कस्तो रहला ? हेर्नुहोस् माघ महिनाको मासिक राशिफल
  6. २०८० को भाद्र महिना तपाईंको राशिको लागि कस्तो रहला ? हेर्नुहोस् भदौं महिनाको मासिक राशिफल
  7. २०८० साल वैशाख महिनाको मासिक राशिफल
  8. २०८० साल श्रावण महिनाको मासिक राशिफल
  9. ग्रहगोचर अनुसार २०७९ को मङ्सिर महिना तपाईंको राशिको लागि कस्तो रहला ? हेर्नुहोस् मासिक राशिफल
  10. ग्रहगोचर अनुसार २०७९ को असोज महिना कुन राशिको लागि कस्तो रहला ? हेर्नुहोस् मासिक राशिफल
  • Mero Jyotish