राजा दशरथ र शनिको पौराणिक कथा र दशरथकृत शनिस्तोत्रको महत्व

जब कुनै व्यक्तिको जन्मकुण्डलीमा शनि ग्रहको साढ़ेसाती, अढैया, मारकदशा, महादशा, अन्तरदशा, प्रत्यन्तर दशा, सूक्ष्मदशा आदि शुरू हुन्छ, उसले आफूलाई मानसिक, सामाजिक, स्वास्थ्य र आर्थिक समस्याहरूले घेरेको पाउँदछ। यसको नतिजाको रूपमा, ऊ यसबाट बच्न विभिन्न  प्रकारका उपायहरु गर्दछ। शनिको यी सबै अवस्था र दशाहरुको अशुभ प्रभावबाट बच्न यदि व्यक्तिले राजा दशरथ शनि ग्रहको स्तुति गर्नको लागि बनाएको स्तोत्रको पाठ गर्यो भने शनिको अशुभ प्रभावबाट बच्न सक्छ। यो शनि स्तोत्रको रचनाको पछाडि एउटा सुन्दर घटना लुकेको छ।

अयोध्यामा शनिको शंकट
यस्तो किंवदन्ती छ कि महाराजा दशरथको समयमा जब शनिदेव कृत्तिका नक्षत्रको अन्तिम चरण समाप्त गरेपछि रोहिणी नक्षत्रमा प्रवेश गर्न लागेका थिए, अयोध्याका सबै ज्योतिषविद्हरू चिन्तित भए किनभने शनिदेवको यस्तो गोचर गतिले 'शकट योग' को निर्माण गर्छ । फलस्वरूप, पृथिवी प्राणीहरूको लागि पृथ्वीमा अनिकाल र महामारीको बढ्दो जोखिम छ। सबै ज्योतिषीहरूले राजा दशरथलाई अयोध्या आउने यो 'शनिशकट' संकटको बारेमा अवगत गराए।

दशरथ गुरु वसिष्ठ सम्वाद
राजा दशरथले गुरुदेवले वशिष्ठलाई बोलाएर यसको समाधानको उपायको बारेमा सोधेँ, तब वशिष्ठले भने, "यो योग ब्रह्मा आदिबाट पनि असाध्य छ र कसैले पनि यसलाई रोक्न सक्दैन।" गुरुदेवको यस्तो घोषणा सुनेपछि राजा दशरथ मनको गतिमा चल्ने आफ्नो दिव्यरथमा बसे र धनुष र दिव्यास्त्र  लिएर सूर्य माथि नक्षत्रमा गए र त्यहाँ रोहिणी नक्षत्रको पृष्ठभूमिमा स्थित भएर  शनिदेवलाई धनुषमा शक्तिशाली  “'संहारास्त्र'” लगाए। यो देखेर शनिदेव पनि डराए।

शनिदेवले दशरथलाई वरदान दिए
आफ्नो डर लुकाउँदै उनले भने, "हे राजन!" म तपाईको दृढता, तपाईको पुरुषत्व र दिव्यसाहस संग धेरै खुसी छु। म जसलाई पनि हेर्छु, त्यो देवता वा दानव जोसुकै होस् त्यो भस्म हुन्छ। तर म तपाईंसँग खुसी छु तपाईले चाहानु भएको वर माग्नुहोस् । शनिले यसो भनेपछि महाराज दशरथजीले भन्नुभयो, 'हे शनि! जबसम्म पृथ्वी, सूर्य, चन्द्रमा आदि हुन्छ तपाईंले रोहिणीको भेदन गर्नु हुँदैन। शनिदेवले यो वर  दिए र अरू वर माग्न भने ! दशरथजीले भने कि तपाईले 'शकट भेद' कहिल्यै नगर्नुस्, शनिदेवले यो वरदान पनि दिए, तब महाराज दशरथले हात जोडेर  शनिको स्तुति गर्न थाले-

कृष्णाय नीलाय शितिकण्ठनिभाय च। नम: कालाग्निरूपाय कृतान्ताय च वै नम:।।
नमो निर्मांस देहाय दीर्घश्मश्रुजटाय च। नमो विशालनेत्राय शुष्कोदर भयाकृते।।
नम: पुष्कलगात्राय स्थूलरोम्णेऽथ  वै नम:। नमो दीर्घायशुष्काय कालदष्ट्र नमोऽस्तुते।।
नमस्ते कोटराक्षाय दुर्निरीक्ष्याय वै नम:। नमो घोराय रौद्राय भीषणाय कपालिने।।
नमस्ते सर्वभक्षाय बलीमुख नमोऽस्तुते। सूर्यपुत्र नमस्तेऽस्तु भास्करे भयदाय च।।
अधोदृष्टे: नमस्तेऽस्तु संवर्तक नमोऽस्तुते। नमो मन्दगते तुभ्यं निस्त्रिंशाय नमोऽस्तुते।।
तपसा दग्धदेहाय नित्यं  योगरताय च। नमो नित्यं क्षुधार्ताय अतृप्ताय च वै नम:।।
ज्ञानचक्षुर्नमस्तेऽस्तु कश्यपात्मज  सूनवे। तुष्टो ददासि वै राज्यं रुष्टो हरसि तत्क्षणात्।।
देवासुरमनुष्याश्च  सिद्धविद्याधरोरगा:। त्वया विलोकिता: सर्वे नाशं यान्ति समूलत:।।
प्रसादं कुरु  मे  देव वराहोर्ऽहमुपागत। एवं स्तुतस्तद  सौरिग्र्रहराजो महाबल:।।

शनिदेवको तेस्रो वरदान - राजा दशरथको स्तुतिबाट शनिदेव अत्यन्तै खुसी भए र भने ! राजन् अर्को वरदान माग्नुहोस्। दशरथले भन्नुभयो हे भगवान, तपाईले कुनै पनि पृथ्वीवासीलाई कष्ट नदिनुहोस्, तब शनिदेवले भन्नुभयो राजन! यो वरदान असम्भव छ किनकि प्राणीलाई उनीहरुको शुभ-अशुभ कर्मको अनुसार शुभाशुभ फल प्रदान गर्नको लागि नै ग्रह रहेका छन्, तर म तपाईंलाई यो वरदान दिन्छु कि जसले तपाईं द्वारा रचना गरिएको यो स्तुति पढ्छ, त्यो मेरो कष्टबाट मुक्त हुन्छ । यसैले, शनिदेवको यो स्तुतिको पाठ गरेर, तपाईं पनि शनि ग्रहको दोषबाट मुक्त हुन सक्नुहुन्छ।